Cynk a świat żywy
Wpływ cynku na organizmy żywe
Cynk a organizmy żywe
Cynk jest pierwiastkiem kluczowym dla wszystkich żyjących organizmów. Jest niezbędnym i nie dającym się zastąpić składnikiem, potrzebnym ludziom, zwierzętom i roślinom.
Zgodnie z obecną wiedzą, istnieje optymalny zakres zawartości cynku w ciałach organizmów. Organizmy potrafią regulować zawartość cynku w ramach tego zakresu, zgodnie z własnymi wymaganiami metabolicznymi.
Gdy zawartość wykracza poza optymalny zakres, pojawiają się problemy wynikające z niedoboru cynku lub przeciwnie – problemy ekotoksykologiczne, jako skutek jego nadmiaru.
Jak wskazują badania, ludzie zwykle nie są narażeni na nadmiar cynku, lecz mogą cierpieć na jego niedobór.
Odwrotnie jest w przypadku ekosystemów, w których rzadko dochodzi do niedoboru cynku, a problemem częściej jest jego nadmiar.
Cynk w ludzkim organizmie
Cynk jest ważnym pierwiastkiem metalicznym dla organizmu człowieka, zajmując trzecie miejsce po magnezie i żelazie.
Cynk odgrywa kluczową rolę dla zdrowia człowieka. Jest niezbędny dla wzrostu, rozwoju mózgu, ochrony skóry, właściwego funkcjonowania układu odpornościowego, trawienia, smaku, węchu i wielu innych czynności życiowych.
Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie wytwarzać potrzebnego mu cynku. W związku z tym cynk jest wchłaniany z pokarmu. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca dzienne spożycie 10 mg cynku w przypadku dzieci, 12 mg w przypadku kobiet i 15 mg w przypadku mężczyzn. Pewne grupy mają większe zapotrzebowanie na cynk, przez co są bardziej narażone na niedobór cynku: dzieci i młodzież, kobiety w ciąży, osoby starsze. Głównymi objawami niedoboru cynku są: zmniejszona czułość smaku i węchu, problemy skórne, wyczerpanie psychiczne i zmniejszenie płodności.
Różnice w diecie poszczególnych osób wynikają przede wszystkim z różnic kulturowych i standardu życia. Ponieważ ilość cynku jest różna w zależności od typu pożywienia, w skali globalnej w diecie wielu osób – tak dorosłych, jak i dzieci – znajduje się zbyt mało cynku. W krajach rozwijających się niedobór cynku znajduje się na piątym miejscu wśród 10 czynników zagrażających zdrowiu ludzi. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że na całym świecie 800 000 zgonów rocznie jest skutkiem niedoboru cynku, a ponad 28 mln osób ma z tego powodu problemy zdrowotne(¹).
Cynk w ekosystemie
Cynk jest naturalnym składnikiem środowiska. Znajduje się w różnych ilościach w skałach, glebie, wodzie i powietrzu. W trakcie ewolucji wszystkie organizmy wykorzystywały w swoich procesach cynk dostępny w środowisku. Zatem cynk jest kluczowym, niezbędnym i nie dającym się zastąpić pierwiastkiem dla wszystkich organizmów i ekosystemów.
Organizmy są przystosowane do naturalnej ilości cynku w swoich ekosystemach. Ponadto wykształciły one mechanizmy utrzymujące optymalne warunki życia, w razie gdy ilość ta odbiega od naturalnej normy. Jednakże, gdy zawartość cynku zmieni się drastycznie, warunki życia przestają być optymalne, co może wpłynąć na działanie ekosystemu.
Na szczęście zawartość cynku w europejskich ekosystemach – tak antropogeniczna (np. z atmosferycznej korozji walcowanego cynku i galwanizowanej stali, ze ścierających się opon, z nawozów i karmy dla zwierząt), jak i naturalna (głównie z aktywności wulkanicznej), mieści się w zakresie optymalnych warunków dla żywych organizmów. (2,3). Dobrym tego przykładem jest stężenie cynku w wodach Renu (skrajne wartości od 3 µg/l do 25 µg/l), które zawierają się w optymalnej amplitudzie zawartości tego pierwiastka(²,³).
(¹) International Zinc Association (IZA) - Zinc guide 2003
(²) " L'impact du zinc et de ses composés sur l'homme et l'environnement ", P.Ciarletta et F.Van Assche, Colloque CEFRACOR - Le centre du zinc - Saint-Ouen - mars 1993.
(³) "Zinc in the environment", International Zinc Association, 1997 Edition
Kolejne zagadnienia
